Biz bu çalışmamızda Cemel ve Sıffîn Savaşları’nı derinlemesine işleyerek, meydana geliş sebeplerini ve bu savaşlar sonucu ortaya çıkan siyasi ve itikadı söylemlerin Müslümanlar üzerinde oluşturduğu ayrılıkçı fikirleri belli başlı bazı mezheplere göre incelemeye çalıştık. Çalışmamız bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde İslamiyet’te tevhid ilkesine verilen önem üzerinde durulmuş ve İslam tarihinde siyasi ve itikadı ayrılıklara zemin hazırlayan unsurlara yer verilmiştir. Birinci bölümde Cemel ve Sıffîn Savaşları incelenmiş olup ikinci bölümde ise Cemel ve Sıffîn Savaşları sonrasında insanlar arasında ilk defa gündeme gelen yahut daha önceden mevcut olup da bu savaşlarla gün yüzüne çıkan bazı siyasi ve kelamı meseleler belli başlı itikadı mezheplerin bakış açılarına göre irdelenmiştir. İslam tarihinde esas itibariyle siyâsî olmakla birlikte çeşitli sebeplerle dînî ve itikâdî mesele haline dönüşen Cemel ve Sıffîn Savaşları’nın, “ümmet birliği” kavramının parçalanması hususunda etkin bir rol oynadığını görüyoruz. Müslümanlar arasında ortaya çıkan ihtilaflarda, özellikle insan unsurunun bâriz bir şekilde ön plana çıktığına şahit oluyoruz. Çünkü sahâbîlerin şahsî karakterleri, tavırları, mensubu bulundukları sülâlelerin sosyal konumu bu olayların ortaya çıkmasında önemli roller oynamıştır.
